Bloomberg, Türk Lirası’nın yabancı para üniteleri karşısında rekor paha kaybı, iktisattaki makûs gidişat ve hayat pahalılığı hakkında kapsamlı bir tahlil yayınladı. Tahlilde, Erdoğan’ın iktisat planı mercek altına alındı.
“5 grafikle Erdoğan’ın finansal bağımsızlık planı” başlığını taşıyan tahlilde Bloomberg, “Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın borçlanma maliyetlerini düşürme baskısı, ekonomik sistemi doğruca 2023’te seçimlerinde onu ayakta tutacak bir istihdam yaratma motoruna dönüştürmeyi hedefliyor” yorumuna yer verdi.
“Durum son derece tehlikeli” sözüne yer verilen tahlilde, “Şimdilik, faiz oranlarındaki düşüşe yönelik yalpalama, lirayı düşük düzeylere çekti ve enflasyonu yüzde 20’nin üzerine çıkararak birçok Türk’ün geçimini sağlamakta zorlanmasına neden oldu. En makus etkilenenler, Erdoğan’ın klasik tabanı olan personel sınıfı haneleri… Lakin daha zayıf bir yabancı para ünitesinden kâr elde etmeye devam eden ihracatçılar bile istikrarsızlığı gidermek için gayret ediyor” sözlerini kullandı.
Bloomberg’ün Erdoğan’ın iktisat yaklaşımını irdelediği ve karşılaşacağı manileri sıraladığı 5 husustan 3’ü şu biçimde:
1. “SÜREKLİ CARİ AÇIK”
“Türkiye’nin Erdoğan devrindeki en kıymetli zorluklarından biri, daima cari açık vermesidir. Zayıf para ünitesi siyasetine geçiş, Türk eserlerinin denizaşırı ülkelerde daha ucuza satılması, bu yolla da dolar ve avro kazandırarak gerçek iktisada direkt yabancı yatırım çekmesi nedeniyle bu açığı kapatmaya yardımcı olabilir. Bu durum, sonunda lirayı istikrara kavuşturmaya ve “sıcak paraya” olan bağımlılığı azaltmaya yahut menkul değerlere yabancı girişleri sağlamaya yardımcı olabilir.
İşin zıt istikameti şu ki, getiriler düşerken ve yurtdışındaki alıcılar Türk tahvilleri ve yabancı para piyasalarından kaçarken, ithalatın fiyatı keskin bir formda yükselerek enflasyonu körükledi. Bu durum, cep telefonu ve bilgisayar üzere elektronik eşyaların fiyatlarını pek çok kişinin erişemeyeceği bir hale getirdi.
2. “EKONOMİK SEFALET”
Erdoğan’ın, düşük borçlanma maliyetlerinin enflasyonu düşüreceği tarafındaki ısrarına karşın, düşük faiz oranlarının lira üzerindeki tesirinden ötürü şimdiye dek tam aksisi oldu. Para ünitesi bu yıl dolar karşısında bedelinin neredeyse %40’ını kaybederken, enflasyon 3 yılın doruğuna tırmandı. Üretici fiyatları ise Erdoğan’ın 19 yıllık iktidarının başlangıcından bu yana en yüksek düzeyine yükseldi.
3. “REEL GETİRİLER ÇOK DÜŞÜK”
Kasım ayında tüketici enflasyonundaki artış, Türkiye’nin gerçek getirisini negatif bölgeye ve yükselen piyasa emsallerinin çok altına itti. Bu, yabancı yatırımcıları daha şimdiden öbür yerlerde daha yüksek getiriler için Türk tahvillerini ve lirayı terk etmeye sevk etti. ABD ve başka büyük ekonomiler para siyasetlerini sıkılaştırdığında Türkiye daha güç bir duruma düştü.
Türkiye, getirileri daha iyi seviyede olduğunda bile “konik krizlere” karşı savunmasız olan yükselen piyasalar ortasında yer aldı. Bu sefer, kimi denklerine nazaran daha çok sarsılacak üzere görünüyor.
Erdoğan, piyasaların para siyaseti üzerindeki baskısını kırmak için ödemeye hazır olduğu bir bedel olduğunun sinyalini verdi.
Bu ekonomik yaklaşım, ülkenin döviz rezervlerini tüketti, fakat paradoksal bir biçimde siyaset yapıcıları şimdilik daha az araçla, ekonomiyi yükselen piyasa satışlarına ve salgın üzere beklenmedik şoklara karşı daha savunmasız bıraktı.”
Cumhuriyet
