Ukrayna’nın gündeme getirdiği garantörlük teklifini Türkiye’nin eski NATO daimi temsilcilerinden emekli Büyükelçi Ümit Pamir Cumhuriyet’e kıymetlendirdi.

Pamir, Ukrayna’nın 1994’te Budapeşte’de imzaladığı nükleer silahlarından vazgeçmesini öngören protokolde de bir garantörlük sistemi olduğunu lakin bu sistemin işlemediğini kaydederek “1994’te Ukrayna’da nükleer silahların kaldırıldığı devirde nükleer silahlarından vazgeçmesi karşılığında ABD, İngiltere, Fransa ve Rusya’nın Ukrayna’ya verdiği toprak bütünlüğünün korunacağına dair bir güvenlik garantisi vardı. Ama bu süreçte bu garantilere kimse değinmedi. Tahminen Ukrayna, ABD, İngiltere ve Fransa’ya bu sorumluluklarını yerine getirip getirmeyeceğini sormuş olabilir ancak anlaşılan olumlu bir cevap çıkmadı, o denli görünüyor” dedi. Garantörlük sisteminin niteliğinin kıymetli olduğuna dikkat çeken Pamir, “Ukrayna’nın teklifinde atıfta bulunduğu NATO muahedesinin 5. unsuru, ‘taraflardan birine bir hücum olduğu takdirde bütün üye ülkelerin silahlı kuvvet kullanımı da dahil olmak üzere gerekli görülen hareketlerde bulunarak hücuma uğrayan tarafa yardımcı olunacağını’ öngörür. Burada Ukrayna’nın gündeme getirdiği garantörlükte öngörülen tek tek ülkelerin garantörlüğü müdür, yoksa kolektif bir garantörlük sistemi mi öngörülmektedir, bu ikisi ortasında önemli fark var, buna bakmak gerekiyor” dedi.

“TÜRKİYE TEK BAŞINA KALABİLİR”

Kolektif bir garantörlükte tüm garantör ülkelere ortak hareket etme sorumluluğu yüklendiğini vurgulayan Pamir, “Kolektif bir garantörlük öngörülüyorsa zati tüm bu ülkelerin birlikte bir karar alıp hareket etmesi gerekir. Lakin örneğin Kıbrıs’ta olduğu üzere teker teker ülkelerin garantörlüğü, her bir ülke bakımından sorumluluk doğurur. Kıbrıs’taki garantörlük sistemi Türkiye, Yunanistan ve İngiltere’nin ‘birlikte ya da tek başına’ hareket edebileceğini öngörüyordu. Hakikaten İngiltere müdahaleye yanaşmayınca Türkiye Kıbrıs’a kendisi müdahale etti. Burada da garantörlüğün nasıl şekillendirileceği kıymetli. Ülkelerin tek başına da hareket edebileceği bir garantörlük sistemi, gelecekte Ukrayna’ya yönelik Rusya’nın yeni bir operasyonu halinde Türkiye’nin savaşa girmesi sonucunu doğurabilir. O bakımdan fakat kolektif bir garantörlük sistemi Türkiye için tartışılabilir niteliktedir. ‘Birlikte yahut teker teker ülkelerin garantörlüğü’ biçiminde bir sistem öngörülürse ismi geçen başka ülkeler ‘Ben yokum’ dediğinde tek başınıza kalabilirsiniz” tabirlerini kullandı.

Cumhuriyet