Tiyatro Pera yeni mevsime Norveçli Henrik İbsen’in başyapıtı “Yaban Ördeği” ile başladı.

Nesrin Kazankaya’nın çevirip uyarladığı ve yönettiği “Yaban Ördeği” isimli oyunun dramaturgisini Şafak Eruyar üstleniyor. Oyunda, Melih Sistemli, Barış Yalçınsoy, Oğuz Personel, Zeynep Özden, Nurşin Durmaz, Ahmet Taşdemir, Parla Yıldız rol alıyor.

Oyunun teması gerçek ve palavra ikilemi etrafında gelişiyor. Büyük yıkımlara yol açabilecek bir gerçeğin peşinden mi gidilmeli yoksa ömür bir palavrayla mı sürdürülmeli?

KAYGILARA DAİR OYUNLAR

Tüm bunları Kazankaya ile konuştuk.

– Günümüze ve toplumun sıkıntılarına yakın oyunlar sahneliyorsunuz. Oyunun seçim ve hazırlık sürecinden bahseder misiniz?

İnsanın ve toplumun sıkıntılarına dair oyunlar seçiyoruz evet. İbsen’in 1884’te yazdığı “Yaban Ördeği” gerçekçi bir yaklaşımla eskimeyen ve günümüzü de kucaklayan hususlar içeriyor. Problemlerimizi gösteriyor, kuşkularımızı, çağımızın adaletsizliğini, meyyit geleneklerin yaşayan gölgeler halinde nasıl korunduğunu, geleceğe olan inancımızın nasıl gerçek ötesi bir dünya oluşturduğunu lisana getiriyor. Bugün bizim de kaygılarımız bunlar değil mi?

Yaklaşık üç ay ağır çalıştık. Doğaçlamalarla, figürleri içselleştirmeye emek verdik. Oyunu günümüze uyarladım. Figürleri ve olay akışını 19. yüzyıla 21. yüzyıldan taşımak için yaptığım çalışmalar, provalar sürecinde de devam etti. Tıpkı biçimde dekor tasarımı provalarda adım adım gelişti. Işık tasarımı da o denli. Tasarımcılarla, oyuncularla işbirliğim son derece keyifli etti beni.

DOSTLUK, YOLSUZLUK

– Oyun seyirciye ne anlatıyor?

Karlarla kaplı, kuzey ışıkları altındaki soğuk bir Norveç kasabasındayız. Oyun ana eksende iki aile dramını ve onların geçmişindeki bâtın sırlarının açığa çıkmasını anlatıyor. Vaktinde ortak bir işletme sahibi iki arkadaşın dostlukları bir yolsuzluk olayıyla son bulur. Biri hapishaneye girer, oburu aklanır. Oğulları birlikte büyümüştür ve 14 yıl sonra bir düğün için bir ortaya gelirler. Yıllar sonra kasabaya geri dönen oğul, babasını ortağını mahpusa yollamakla, annesinin vefatına yol açmakla ve ahlaki kabahatlerle yargılamaktadır. Küçük bir kız çocuğu ve yaralı bir yaban ördeği hikayenin odağındadır. Geçmiş deşildikçe palavralar ortaya çıkar. Bireylerin ayakta kalma çabalarıyla, kanadı kırık yaban ördeğinin mevt kalım savaşı paralel bir seyir takip eder. Büyük yıkımlara yol açabilecek bir gerçeğin peşinden mi gidilmeli yoksa hayat bir palavrayla mı sürdürülmeli?

İbsen şöyle diyor: “Bir insanın hayatı boyunca kendini kandırdığı palavrası elinden alırsanız, onun memnunluğunu da yok edersiniz.”

ORMAN BİR ÖFKELENDİ Mİ?

– Oyunu klasik aile dramından ayıran nedir?

Oyunu klasik aile dramından ayıran yanı, hikayenin pek çok temayı içinde barındırması: Paranın egemenliği, bayana biçilen rol, ihanet, kutsal aile kavramının nasıl kırılgan olduğu. Muharririn öbür oyunlarından bildiğimiz çevreci yanı oyunda şu replikle lisana geliyor: “Ağaçları mı kestiler? Tehlikelidir bu! Öcünü alır orman! Orman bir öfkelendi mi berbat alır öcünü.”

İbsen’in anarşist bir kimliği de var. “Köküne dinamit koymalı bu düzenin” diyor. “İnsanlık dünyayı kökünden tekrar oluşturmalı. Toplum ve ona ilişkin her şey silinip atılmalı. Ferdî olandan başlanmak zorunda!”

“ANAYASAL HAKLARIMIZI KULLANARAK İTİRAZ ETMELİYİZ”

– Ülkenin durumu hiç iç açıcı değil, siz bir sanatçı ve eğitmen olarak nasıl görüyorsunuz ülkenin geleceğini?

Daima umutlu bir insan oldum fakat umut emeksiz olmaz. Herkesin mesleğiyle ve vatandaş kimliğiyle cesaretli olma mecburiliği var. Haklarımızı savunmak, dirençli olmak zorundayız. O denli büyük bir yıkım yaşıyoruz ki yine doğrulmak için hepimiz elimizi taşın altına koyabilmeliyiz. Bu kadar yoksulluk, adaletsizlik, demokrasi katliamı, yargının yozlaşması, korkarım toplumsal ahlakımızı da bozacak. Sesimizi yükseltmeli, anayasal haklarımızı kullanarak itiraz etmeliyiz.

– Sanatın ülkedeki gidişatı üzerine, sanat, ülke ve gelecek ismine öğrencilerinize ne söylüyorsunuz?

Özgür ve dirençli bireyler yetiştirebilmek için çabalıyorum. Tiyatro sanatını öğretirken sorgulayan, kendini savunan sanatkarlar yetiştirmeye çalışıyorum. Kendi sırça sarayında sanat yapmamaları için toplumsal olaylarla paralellik kurmaya yönlendiriyorum onları. Sanat, bilhassa tiyatro sanatı toplumun ayrılmaz bir kesimi.

Cumhuriyet