Gezegenimizde yaşanan son buzul devrin 110.000 yıl evvel başladığı kestirim ediliyor. Bu tarih öncesi çağın neredeyse bitmesine yakın bir kısmında, karada yaşayan, tüm vakitlerin en güçlü memelileri yeryüzünden büsbütün silindiler.

Kitlesel tükenişin, dünya tarihi boyunca yaşanmış en uç örneklerinden birine mevzu olan buzul çağı cinsleri, bilinmeyen sebeplerden dolayı gerisi gerisine yok oldular.

Neredeyse bir yüzyıldır bu durumun sebeplerini aydınlatmak isteyen bilim insanları, mevzuya birbirinden farklı yaklaşımlar getirerek bilim dünyasında çeşitli tartışmalar yarattılar.

Ortaya atılan teorilerin en kuvvetlisi; şiddetli iklim değişikliği. Ancak insan faktöründen kuşku edip, avcı toplayıcı atalarımızın birtakım memelileri avlayarak soylarını tükettiğine inananlar da var.

Gezegenimize bir meteorun çarpmış olması ya da çabuk yayılan, ölümcül bir virüsün bu cinsleri etkilemiş olabileceği de düşünülen ihtimaller ortasında. Zira 65 milyon yıl öncesinde yeryüzünden büsbütün kazınmış olan dinozorlar örneğinde olduğu üzere, uzaydan gelen ölümcül bir meteorun gezegenimize çarpması bir anda her şeyi değiştirebilir.

Lakin tahminen de binlerce yıl süren bu kuvvetli şartlarda, kimi memeliler hayatta kalmayı başarıp evrim süreçlerine devam ederken, en güçlü görünenlerin soylarının tükenmesi yalnızca bir tesadüften ibaret de olabilir.

Bilim insanları, buzul çağının gelecekte tekrar yaşanacağını düşünüyor. Zira bu durum, global iklim döngüsünün doğal bir kesimi. Cinslerin yok oluşuna dair günümüze kadar ortaya atılan tüm teoriler tekraren incelendi.

Yapılan araştırmalarda, bu derece yaygın ve güçlü tipleri bile gezegenimizden silmeyi başaracak kadar şiddetli bir faktör bulunamadı. Yani tüm teoriler test edildi ve hiçbirinin tek başına kâfi olamayacağı görüldü.

Sonuçlar, çeşitlerin ortadan yok olmalarını açıklayabilecek kadar tatminkar değil. Fakat Danimarka, Kopenhag Üniversitesi tarafından yürütülen yeni araştırmalar, mevcut düğümü çözüp, buzul çağının en büyük sırlarından birini aydınlatabilir.

Üniversitenin “JeoGenetik Biliminde Üstün Muvaffakiyet Merkezi” kısım lideri Profesör Eske Willerslev, bu mevzuda şimdiye dek gerçekleştirilmiş en derin DNA araştırmasına öncülük ediyor. Araştırmada birçok tıbbın son 50 bin yıl boyunca gerçekleşen nüfus değişimleri incelendi.

Willerslev ve grubu, buzul çağında yaşayan altı farklı memeliyi seçerek, hayatta oldukları mühlet boyunca genetik açıdan çok sağlıklı ve yaygın olan bu çeşitleri daha yakından incelemek için mercek altına aldılar. Makul memeliler üzerinde ağırlaşarak elde ettikleri sonuçlar sayesinde yeni kontaklar keşfettiler.

KAYBEDENLER

TÜYLÜ GERGEDAN 14 BİN YIL EVVEL TÜKENDİ

Buzul çağında genelde Avrupa ve Asya’da yaşayan tüylü gergedanlar, hava şartlarındaki değişimler sonucunda git gide azalarak, izole olmuş küçük kümeler halinde yaşamaya başladılar. Bu durum onların sonunu getiren faktör oldu. 

MAMUT 10.500 YIL EVVEL TÜKENDİ

Mamutların soyunun tükenme sebebi iklim değişikliği değildi. Buzul çağının muhakkak etaplarında ilkel cetlerimiz tarafından avlanılmış olsalar da, 26.000 yıl evvel Avrupa ve Asya’da nüfuslarının neredeyse beş katına çıktığı biliniyor. Yani beşerlerle sürdükleri mevt kalım savaşına karşın, bilinemeyen bir sebepten nüfus patlaması geçirmişlerdi. Buna karşın soylarının nasıl tükendiği konusu, bugün bile tam manasıyla çözülebilmiş değil. 

YIRTICI ATLAR 10 BİN 500 YIL EVVEL TÜKENDİ

Yabanî atlar, ana vatanları olan Kuzey Amerika’da büsbütün tükendiler. Bunda iklim değişikliğiyle birleşen insan avcılar faktörünün büyük bir rolü var. Avrupa ve Asya’da ise özgün cinslerinin neredeyse tamamı yok olsa da, evcilleşmiş yeni cinsleri ile yaşamaya devam edebildiler. Günümüzde Prag Hayvanat Bahçesinde, yabanî atların son periyotlarından olduğu kestirim edilen iki özel tıp hala ihtimamla korunuyor.

KAZANANLAR

REN GEYİĞİ 

Ren geyikleri, şiddetli iklim şartlarıyla baş etmeye çalışırken, bir yandan da beşerler tarafından ağır bir biçimde avlanılıyorlardı. Aslında iklim nedeniyle yüzde 85 oranında azalmış olan nüfusları, insan faktörü de işin içine girince, büsbütün yok olmaya yaklaşmıştı. Tekrar bugün hala hayattalar. Bunun sebeplerinden ikisi çok erken yaşlarda bile beşerlerle iş birliği yapabilmeleri ve kolay üremeleri olabilir. İnsanlara sağladıkları yararlar sayesinde, sayıları azalsa da hayatta kalmayı başarmış olabilirler. 

BİZON

Bizonlar, hem insan avcılar, hem de iklim değişikliğinin tesirleri nedeniyle uzunca bir devir tehdit altında yaşadılar. Günümüzde Kuzey Amerika ve Avrupa’da ömürlerine hala devam ediyorlar. Kısa müddette çok süratli göç edebilen hayvanlar oldukları için, başka çeşitler besinlere gerçek vakitte ulaşamazken, bizonlar daima iyi beslenmiş olabilirler. Ayrıyeten, geniş boyutlarına karşın büyük bir süratte hareket edebildikleri için, onlara saldırabilen etobur hayvanların sayısı da pek az. 

MİSK ÖKÜZÜ

Misk öküzü, buzul çağı boyunca kıtalar ortası ölçekte en geniş alana yayılan memelilerden biriydi ve periyodun sonlarına hakikat, iklim şartlarının değişiminden jenerasyonunun geleceğini tehlikeye atacak ölçüde etkilenmiş olmasına karşın kurtulmayı başardı. Ama nüfusunda çok önemli bir düşüş gerçekleşti. Misk öküzlerinin, insanlardan, öbür cinslerden ve buzullardan uzak bölgelere göç edebildikleri için hayatta kaldıkları düşünülüyor. Bu türlü bir durum yiyeceklerini çarçabuk temin etmelerini sağlamış olabilir. 

DÜNYA 200 YIL İÇİNDE ÇOK FARKI BİR YER OLACAK

Dünyanın gelecek 200 yıl içinde çok farklı bir yer olacağı kesin. Fakat bugüne dek ön planda sunulan, insan faktörünün tetiklediği atmosferik bozulma ve sera gazının tesiriyle ozon katmanında meydana gelen yırtılma üzere etkenler, geçmişte sanıldığının tersine yaşadığımız global ısınmanın başlıca sebebi değil.

Bilhassa son birkaç yılda elde edilen bulgular, insanların bu sürecin hızlanmasını tetiklediğini, lakin bir holosen devrin sonlarında olmamız nedeniyle global bir ısınmanın zati yaşanacağını ortaya koydu. Özetle, global ısınma ve beraberinde gelen Sandy kasırgası üzere güçlü süper-fırtınalar, iklim değişiklikleri, sert kış ayları, kurak yazlar, fauna ve florada belirmeye başlayan değişimler mecburî bir sürecin modülü olarak yaşanıyor.

Ancak istikrarın değişiyor olması, bozuluyor olduğu manasına gelmiyor. Beşerler da dahil, birçok tıp, bu durumdan negatif istikamette etkileniyor üzere görünüyor. Meğer gerçekte durum biraz daha farklı. Son vakitlerde insanlık tarihi boyunca karşılaştığımızdan çok daha fazla sayıda yeni tipler keşfedildi. Global ısınma evrime farklı bir form veriyor, cinslerin çeşitliliğini arttırıyor.  

Kaynak: Popular Science Tükiye, Tuna Emren

Cumhuriyet